Deinonych

Deinonych jest jednym z bardziej specyficznych gatunków niewielkich teropodów, które występowały na naszej planecie przede wszystkim w czasie kredy i na kontynencie północnoamerykańskim. Deinonych osiągał maksymalnie wysokość czterech metrów i ważył niespełna kilka ton. Skamieniałości tego dinozaura, które udało się odkryć w kilku amerykańskich stanach pozwoliły na odtworzenie jego budowy przynajmniej w niewielkim stopniu, nigdzie bowiem nie udało skompletować się pełnego szkieletu. Wiadome jest jednak, że jako teropod deinonych przemieszczał się na tylnych łapach, przednie były tak naprawdę wykorzystywane bardzo rzadko. Oprócz tego uznawany jest on za jednego z bardziej zręcznych zabójców, który polował przede wszystkim na mniejsze drapieżniki oraz gatunki roślinożerne, potrafił sobie jednak radzić także z o wiele większym przeciwnikiem, przede wszystkim dzięki większej szybkości i zręczności. Gatunek ten jest wyjątkowy, przede wszystkim dlatego, że zmienił on nasz sposób patrzenia na pozostałe z dinozaurów, które wcześniej odbierane były jako ogromne jaszczurki.

Pierwsze skamieniałości Deinonycha udało się odkryć w latach trzydziestych ubiegłego wieku w stanie Montana. Przywódca zespołu archeologicznego, któremu udało się odnaleźć skamieniałości niepokoił się głównie o odkopanie oraz dokonanie transportu szkieletu innego dinozaura. Jednocześnie jednak udało im się odkopać niewielkiego teropoda, jak się później okazało był to pierwszy z przedstawicieli gatunku deinonych. Dekadę później kiedy skamieniałości tegoż zwierzęcia były ponownie przeglądane, stwierdzono, że należą one do całkowicie innego gatunku, którego wcześnie jeszcze nie określony. W styczniu następnego roku rusza wyprawa archeologiczna, kiedy udało się odnaleźć kilka tysięcy kości właśnie deinonychów. Do tego czasu znaleziono także wiele mniejszych skamielin tegoż dinozaura, jednak głównie właśnie w postaci pojedynczych elementów, które będą trudne do zinterpretowania. Inne z okazów deinonycha udało się odkryć także w innych amerykańskich stanach, między innymi elementy budowy kości biodrowych, łonowych, czy też kręgosłupa, który jest jednym z ważniejszych elementów przy próbie rekonstrukcji całej sylwetki zwierzęcia. Przełomem był moment w połowie wieku dwudziestego kiedy udało się odnaleźć skorupki jaj bezapelacyjnie należące właśnie do deinonycha. Od czasu tego stał się on jednym z najsławniejszych dinozaurów. Jego odkrycie przysporzyło także podstawy do prowadzenia dyskusji na temat stałocieplności dinozaurów. Kilka lat po jego odkryciu zauważone zostało jego podobieństwo do ptaków, wskutek czego powstała pierwsza z teorii mówiąca, że ptaki podobne są do dinozaurów właśnie.

Największy ze znanych deinonychów, którego udało się odkryć posiadał trzy i pół metra długościa. Jego ciężar oszacowany został na niecałe sto kilogramów, był on więc dosyć wysokim jak na tak małą masę. Jednemu z archeologów udało się doprowadzić do częściowej rekonstrukcji niepełnej czaszki jednego z okazów, gdzie udowodniono podobieństwo do czaszki innych dinozaurów. Jej budowa dawała przede wszystkim możliwość świetnego widzenia stereoskopowego. Czaszka jest masywną i o wiele większą niż u pokrewnych gatunków, co może świadczyć o większej powierzchni mózgu. Deinonych poruszał się na tylnych kończynach, które były o wiele lepiej rozwinięte niż kończyny przednie, które wykorzystywał przede wszystkim podczas polowań na swoje ofiary, a dokładniej do ich uśmiercania.

W jednej z największych formacji archeologicznych gdzie odnaleziono szczątki deinonychów udało się wskazać także skamieniałości kilku innych dinozaurów. Wokół ich szkieletów znajdywały się najczęściej szczątki należące do kilku innych osobników. W tej formacji znalezione zostały także elementy zębów deinonychów oraz szkielety osobników dorosłych i młodego. Wokół szkieletów znajdowano także pojedyncze szkielety, czy też prawie całkowicie zachowane. Udało się stwierdzić, że pojedynczy przedstawiciel tego gatunku ważyć mógł maksymalnie sto kilogramów i nie był w stanie zabić żadnego z tychże gatunków, które także znajdowały się w jednej z formacji archeologicznych. Całe stado deinonychów mogło by jednak tego dokonać, pojawia się więc hipoteza, że zwierzęta te polowały stadnie i prowadziły także taki sam styl życia, opierający się na stadzie. Hipotezy te jednak nie zostały potwierdzone, niektórzy wskazują także na elementy, które pokazują, że zwierzęta te funkcjonowały w całkowitej samotności, atakując także przedstawicieli swojego gatunku, a spotykając się tylko i wyłącznie w okresie godowym z przedstawicielami przeciwnej płci. Ostatnie badania wskazują, że w większe grupy deinonychy łączyły się przede wszystkim przy podziale padliny, czy też upolowanego zwierzęcia, same polowanie jednak odbywało się w ścisłym odosobnieniu, czy też z rozwijającymi się młodymi.

Deinonych bardzo często będzie przedstawiany przez środowiska naukowe jako jeden z najbardziej inteligentnych dinozaurów, który posiadać miał zdolność do skomplikowanych działań oraz skoordynowanych ataków. Badania jego puszki mózgowej wskazały między innymi, że stosunek masy mózgu do masy ciała jest podobny do tego, który występował będzie o większości nielotnych ptaków obecnie. Pomiary mogą być jednak niedokładne gdyż wykonywane były na osobniku młodocianym, różnice jednak nie powinny być tak naprawdę duże. O wiele większy mózg dawał deinonychowi przewagę nad innymi drapieżnikami oraz potencjalnymi ofiarami, gdyż umiał przechytrzyć je swoim sprytem oraz umiejętnościami.

Deinonych bardzo często będzie kojarzony przez specjalistów jako jeden z najszybszych dinozaurów. Przeświadczenie to przede wszystkim będzie brało się dlatego, że na samym początku nie udało się odnaleźć elementów kości udowej i niedokładnie oszacowano prędkość biegu zwierzęcia. Ustalono, że jej stosunek do kości piszczelowej nie jest tak ważny przy szacowaniu prędkości, jak się okazuje jednak dzisiaj jest to twierdzenie błędne. Deinonych nie był więc tak szybki jak przypuszczano, jednak budowa stóp oraz pozostałych kości sprawia, że nogi były na tyle mocne, by mógł on wyróżniać się prędkością wśród przeciętnych szybkości osiąganych przez inne gatunki. Według badań, które miały miejsce na początku lat osiemdziesiątych ustalono, że deinonych kroczył z prędkością kilkunastu kilometrów na sekundę, bez problemu osiągał więc w biegu prędkość rzędu kilkudziesięciu kilometrów na godzinę. Biorąc pod uwagę, że był zwierzęciem dosyć lekkim, możliwe, że była ona o wiele większa.

Do naturalnego środowiska życia deinonocha przeważnie zaliczało będzie się tereny leśne, laguny oraz delty. W jego towarzystwie żyły także inne gatunki dinozaurów, między innymi te należące do rodziny nodozaurów. Obok niego żyły także przedstawiciele gatunku teropodów. Prowadziło to do powstawania częstych starć, w których jako sprytniejszy oraz szybszy nierzadko mógł zwyciężać właśnie deinonoch, jego największych wrogiem był jednak z pewnością utahraptor, o wiele większy i silniejszy niż sam deinonoch.