Historia Polskich Żydów

Historia ludności żydowskiej na polskich ziemiach liczyła będzie sobie już ponad tysiąc lat. Były w niej długie okresy całkowitej tolerancji jeśli chodzi o względy religijne i bardzo pomyślnych układów ze wspólnotami żydowskimi, miejsce miały jednak lata wzmożonej dyskryminacji oraz całkowitej eksterminacji, szczególnie w okresie działań nazistowskich Niemiec w okupowanej Polsce. Od czasów powstania naszego królestwa w wieku jedenastym i następnie dzięki utworzeniu Rzeczpospolitej Obojga Narodów Polska była krajem, który dla Żydów w tymże czasie był swojego rodzaju rajem oraz oazą spokoju, tutaj bowiem mogli cieszyć się największą tolerancją religijną. Współcześnie Żydzi Polskę z tamtych czasów nie na darmo nazywali domem oraz miejscem schronienia. W momencie jednak kiedy unia pomiędzy Polską oraz Litwą zaczyna słabnąć, zaczyna pogarszać się także podejście do społeczności żydowskich, w krótkim czasie ich położenie zmienia się diametralnie i nie różni wiele od tego, które posiadają Żydzi w innych krajach europejskich.

Pierwsi z historycznie poświadczonych Żydów na polskich ziemiach to handlarze niewolników w eiku dziesiątym, który zajmowali się dostarczaniem do zachodniej europy, a także krajów arabskich ludzi do pracy oraz do walki. Szlak ich wędrówek przebiegał na wschodzie między innymi przez Kijów, na zachodnie natomiast przez dużą część śląska. Jeden z nich, kupiec z Kordowy pozostawił w roku 966 pierwszy historyczny opis państwa Polan Mieszka. Pierwsza wzmianka o Żydach w polskiej kronice znajduje się natomiast w wieku jedenastym. Prawdopodobnie Żydzi w czasie tym zamieszkiwali Gniezno, które było ówczesną stolicą państwa polskiego, pierwsza stała wspólnota żydowska, która obecna była licznie w Przemyślu wspomniana została także w wieku jedenastym. Pierwsza masowa migracja Żydów na ziemie polskie z europy zachodniej miejsce miała jeszcze w czasie pierwszej krucjaty. Zachęcani byli oni przede wszystkim bardzo tolerancyjnym rządami Bolesława krzywoustego i osiedlali się na terenie całego ówczesnego polskiego państwa. Oprócz tego bardzo jest możliwe, że dołączały do nich inne grupy etniczne. Jako, że Żydzi dysponowali dużymi zasobami kapitału bardzo szybko wzbudzili sobie zaufanie wśród polaków, którzy niejednokrotnie pobierali u nich pożyczki. Na przełomie dwunastego oraz trzynastego wieku polscy książęta oddawali im już w dzierżawę całe cła oraz mennice. Świadczy o trym między innymi seria monet wybitych w wieku dwunastym przez jednego z wielkopolskich książąt, gdzie znajdują się napisy po hebrajsku i po polski.

Okres Rzeczpospolitej Obojga Narodów, pomiędzy wiekiem szesnasty, a siedemnastym jest z całą pewnością okresem złotej ery dla wszystkich polskich Żydów. Wszystko rozpoczyna się od wyboru na władcę Stefana Batorego, który w swych rządach okazał się bardzo tolerancyjny i przyjaźnie nastawiony wobec ludności żydowskiej. Zezwolił na przykład im prowadzić handel bez żadnych ograniczeń, nawet w czasie chrześcijańskich świąt. Żydzi zaczęli izolować się od swoich sąsiadów chrześcijańskich. Na rękę było to zarówno rabinom jak i duchowieństwu katolickiemu, gdyż uniemożliwiało asymilację i głębsze wzajemne poznanie pomiędzy obiema wspólnotami wyznaniowymi. Pomimo tego, że Żydzi podobnie jak inni zamieszkiwali miasta, to jednak nie brali udziału w powoływaniu władz miejskich tak drobne ograniczenia występowały jedynie w największych miastach. Wszystko to spowodowało, że w siedemnastym wieku polska był zaraz po Turcji największym skupiskiem Żydów w całej europie, szacuje się, że liczba ich sięgała pół miliona. Mniejszość żydowska w tym właśnie okresie coraz szerzej zaczynała rozwijać działalność gospodarczą i skutecznie konkurowała z rodzimym i pochodzącym z Niemiec mieszczaństwem.

W czasie kiedy polska znalazła się pod zaborami trzech mocarstw, największa ilość żydowskiej ludności znalazła się w imperium Rosji oraz Austrii. W Polsce natomiast narastało przekonanie o konieczności przeprowadzenia reform. Powstawały liczne nowe organizacje, które od samego początku głosiły tolerancję religijną. Jednakże postulowano także, aby Żydzi zamieszkujący miasta oddzieleni byli od chrześcijan, a ci bez stałego zawodu powinni zostać całkowicie wydaleni z państwa. według tych założeń nawet ci Żydzi, którzy zajęli się rolnictwem nie powinni otrzymywać ziemi na własność. Z drugiej jednak strony duża grupa szlachty oraz przedstawicieli intelektualizmu proponowała wprowadzenie pełnych uprawnień dla społeczności żydowskich. II rozbiór polski pokazuje, że wszelki działania miały miejsce za późno, wszystkie wcześniejsze ustalenia wobec ludności żydowskiej uznane zostały za bezprawne, szczególnie, że judaiści brali udział w zbrojnych oporach przeciwko zaborcom, między innymi w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Sytuacja Żydów w okresie międzywojennym na samym początku klarowała się bardzo dobrze, wielu Żydów odegrało ważne role w odzyskaniu przez Polskę niepodległości, niektórzy przyłączali się do oddziałów Piłsudskiego. Jednak spora część społeczności cały czas zachowywała neutralność w obawie przed zaangażowaniem się po jednej ze stron, co mogłoby zaowocować późniejszymi prześladowaniami. Miały one miejsce i tak w czasie wojny domowej w Rosji, czy też w czasie wojny polsko-bolszewickiej. W momencie kiedy końca dobiega pierwsza wojna światowa na zachodzie zaczynają pojawiać się pogłoski o pogromach Żydów w Polsce. W odpowiedzi na nie amerykański prezydent wysyła oficjalną komisję do zbadania tejże sprawy. Wyniki pracy komisji zostały opublikowane i stwierdziły, że miejsce w latach tych miało kilka większych ekscesów antysemickich.

Mimo obecności ciągłych represji o różnym stopniu, trzeba przyznać, że kultura żydowska oraz jej społeczność miała bardzo duży wpływ na polaków. Niepodległa polska zamieszkiwana byłą przez prawie trzy miliony osób wyznających judaizm, stanowiło to więc dziesiątą część całej populacji, nic więc dziwnego, że miejsce miała asymilacja z tą też właśnie ludnością i przejmowanie zwyczajów i krzyżowanie się kultur. Naturalna emigracja i duży przyrost naturalny sprawiły, że w roku 1939 liczba Żydów zwiększyła się już o pół miliona, gdzie skupiali się oni przede wszystkim w dużych miastach, tylko dwadzieścia procent z nich żyło na wsiach. Życie kulturalne rozwijało się naprawdę bardzo dynamicznie, powstawały liczne publikacje żydowskie, czysto semickie czasopisma oraz wiele, wiele innych tym właśnie podobnych.

Od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku miejsce ma odrodzenie życia kulturalnego oraz przede wszystkim religijnego wśród Żydów polskich, coraz liczniej zakłada się gminy wyznaniowe oraz instytucje oświatowe. Blokowane wcześnie dyskusje wielu kwestii historycznych stały się obiektem całkowicie nowych ocen oraz badań. Pomimo tego, że Żydzi mogą liczyć obecnie na pełną tolerancję państwa i wszystkich struktur państwowych, to w świadomości niektórych polaków naród ten cały czas kojarz się bardzo negatywnie, istnieją nawet organizacje o czystym charakterze antysemickim.