Cesarstwo Bizantyjskie

Popularnie zwane będzie także Bizancjum – jest to termin, który stosowany jest od wieku dziewiętnastego do określenia cesarstwa rzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu, które istniało przez całe średniowiecze, zresztą data jego upadku wyznacza koniec tejże ery historycznej. Często używane jest także określenie cesarstwa wschodnio rzymskiego. Historycy nie będą zgodni co do dokładnej daty rozpoczęcia bizantyjskiego okresu historii Rzymu. Wielu uważa, że pierwszym cesarzem, został Konstantyn pierwszy, którego okres panowania to pierwsza połowa wieku trzeciego. To właśnie za jego sprawa stolica została przeniesiona do Bizancjum, które od momentu tego zwane jest Konstantynopolem, czy też nowym Rzymem. Inni natomiast początków Bizancjum będą starali dopatrzeć się w okresie panowania innego władcy a mianowicie Teodozjusza pierwszego, kiedy to chrześcijaństwo ostatecznie zajęło miejsce politeistycznych wyznań rzymskich. Ostatnia z tez podaje, że był to okres widocznego podziału na wschód oraz zachód cesarstwa.

Wiek trzeci naszej ery to czas kiedy cesarstwo rzymskie dotykać będą liczne kryzysy, między innymi najazdy ludów barbarzyńskich, wojny na własnych terenach oraz podupadanie gospodarki, która targana jest coraz to nowszymi problemami. Rzym stopniowo zaczyna trać status centrum administracyjnego w całym imperium, między innymi z powodu jego coraz większych powierzchni. Kryzys wieku trzeciego ukazuje mankamenty systemu rządów, który ustalony został przez Oktawiana augusta, który miał na celu ułatwienie zarządzania ogromnym cesarstwem. Wprawdzie jego następy wprowadzali liczne zmiany w tymże właśnie systemie, doświadczenie pokazało jednak, że cesarstwu potrzebny jest nowy i o wiele bardziej scentralizowany i jednolity schemat władania i rządzenia. Dioklecjan odpowiedzialny był za stworzenie jednego z nowych systemów administrowania państwem, a mianowicie tak zwanej tetrarchii. Ustanowił on obok siebie drugiego cesarza, który nosił tytuł augusta. Każdy z Augustów dokooptował sobie następnie młodszego współwładcę, który mianowany był tytułem cezara, który miał zarówno dzielić trudy rządów jak i ewentualnie następnie stanowić zastępstwo starszego partnera. Konstantyn I wielki jednak znosi ten sposób rządów i zastępuje je systemem, który opiera się na dynastycznym dziedziczeniu sukcesji. Konstantyn między innymi przenosi siedzibę imperium do Bizancjum, a oprócz tego wprowadza bardzo wiele zmian i reform w organizacji cywilnej jak i religijnej całego cesarstwa, czy też dokładniej mówiąc jego wschodniej części z Konstantynopolem na czele.

W czasie panowania Konstantyna chrześcijaństwo umacnia swoją pozycję jako wyłączna religia państwowa, jednak reformowana przez cesarza, który wspierał ją szerokimi przywilejami, między innymi chrześcijanie faworyzowani byli w momencie przyznawania ważnych stanowisk, a duchowieństwo odgrywało rolę sądowniczą, czy też odpowiedzialne było za zbieranie podatków. Konstantyn oprócz tego ustanowił także zasadę, na mocy której cesarze nie powinni mieć wpływu na kwestie doktrynalne, ale w tym celu zwoływać sobory powszechne. Jeden z pierwszych soborów zwołanych przez Konstantyna, który miał miejsce w Arles dotyczył jego sporów i niezadowolenia z powodu piastowania funkcji głowy kościoła.

Cesarstwo na wchodzie na samym początku swojego istnienia ma o wiele więcej szczęścia niż część zachodnia imperium i nie napotyka na tak liczne przeszkody oraz problemy, co zawdzięczać będzie życiu miejskiemu, które jest o wiele lepiej rozwinięte oraz zasobom finansowym, które pozwoliły na zjednywanie sobie kolejnych najeźdźców poprzez płacenie trybutów i opłacanie najemników Barbarzyńskich. Na przełomie piątego wieku różne armie najeźdźców wręcz pustoszyły zachodnie cesarstwo, jednak wschód cały czas był oszczędzany. Dodatkowo Teodozjusz II rozbudował fortyfikacje Konstantynopola, tak że miasto było całkowicie odporne na jakiekolwiek ataki i zagrożenie mu było wręcz niemożliwym – miasto po raz pierwszy zdobyte zostało w roku 1204. Teodozjusz zgadza się na płacenie trybutu Hunom pod dowództwem Attyli – ten cały czas jednak wzrasta i w końcu osiąga roczną kwotę w wysokości dwóch tysięcy funtów złota. Co więcej faworyzował on także kupców, którzy mieszkali w Konstantynopolu, którzy handlowali z barbarzyńcami. Kolejny z władców Marcjan odmawia płacenia wszystkich kosmicznych należności, a oprócz tego w połowie wieku piątego podczas ataku Attyli na cesarstwo zachodnie uderza na niego od wschodu. W momencie kiedy Attyla umiera jego imperium załamuje się – wykorzystują to Bizantyjczycy i rozpoczynają współpracę z tymi Hunami, którzy nadawaliby się na potencjalnych członków bizantyjskiej armii.

Bizancjum zaczyna jednak popadać także w okresy trudności i problemów, które będą przede wszystkim spowodowane w dużej mierze podkopaniem systemu term i lekceważącym stosunkiem wojska. Armia była wysoce profesjonalną, składającą się jednak z samych drogich najemników. W momencie kiedy zagrożenie inwazjami mija w okolicach dziesiątego wieku przestaje istnieć potrzeb utrzymywania ogromnych wręcz garnizonów i fortyfikacji, które także są kosztownymi. Ówczesny władca Bazyli drugi pozostawił w chwili śmierci kwitnący skarb, ale zlekceważył kwestię sukcesji po swojej osobie. Żaden z jego następców nie posiadał potem umiejętności w żadnej z najważniejszych dziedzin kierowania państwem co doprowadziło do strasznego kryzysu.

Upadek cesarstwa wynika przede z jego fragmentaryzacji i wypraw krzyżowych, które dotknęły te terenu. Po najeździe łacińskich krzyżowców w trzynastym wieku, kiedy po raz pierwszy udało się przebić wrogom przez mury Konstantynopola powstały trzy państwa, które były sukcesorami cesarstwa, a mianowicie cesarstwo nicejskiego, Epiru oraz Trapezuntu. Następuje jednak okres kiedy istnieje możliwość restauracji cesarstwa rzymskiego, a dokładniej rok 1261. W rzeczywistości jednak podbój łaciński doprowadził do dalekosiężnych zmian, które sprawiły, że nie można już było wskrzesić instytucji cesarstwa w takim kształcie jak miało to miejsce wcześniej. Z braku stolicy kościół prawosławny stał się jedną z głównych sił, autorytet jego był uniwersalnym, podczas gdy władze cesarskie tylko lokalne.

Przez kolejne stulecia bizantyjska gospodarka była jedną z najbardziej zaawansowanych w europie. Wszystko dzięki reformom Konstantyna piątego, który dały początek ożywieniu trwającemu aż do wieku trzynastego. Od dziesiątego wieku do roku 1023 cesarstwo bizantyńskie kojarzył się z obrazem luksusu zaś podróżnicy byli pod wrażeniem bogactwa, które nagromadzone było w stolicy. Wszystko to zmieniło się jednak w momencie przybycia czwartej krucjaty, która była katastrofę ekonomiczną. Miejsce miała próba ożywienia gospodarki, jednak późne Bizancjum nie było już w stanie przejąć pełnej kontroli nad własnymi i jednocześnie obcymi siłami ekonomicznymi, był to więc powolny koniec całego cesarstwa. W czasach świetności podstawą gospodarki Bizancjum był handel. Do najważniejszych towarów eksportowych należały tkaniny takie jak jedwab. Państwo miało duży wpływ na kontrolę handlu wewnątrz i poza granicami kraju.